ขอแสดงว่ายินดีกับคุณแม่คนใหม่ทุกท่านด้วยนะคะ ก่อนหน้านี้หมอหน่อยได้ให้ความรู้และการเตรียมตัวช่วงท้องมาพอสมควร พอผ่านช่วงคลอดมาแล้ว คุณแม่ก็จะมีอาการต่างๆ อีกหลายอาการ ที่อาจต้องพบเจอ วันนี้หมอหน่อยจะมาเล่าเทคนิคการฟื้นฟูร่างกายหลังคลอด และมาเล่าว่า แม่ๆ อาจจะมีอาการอะไรบ้าง เพื่อให้แม่ๆ ฟื้นตัวได้เร็ว และมีแรงมาเลี้ยงดูลูกน้อยค่ะ
ไม่ว่าคุณแม่จะคลอดธรรมชาติ หรือผ่าตัดคลอด จะมีช่วงเวลาหลังคลอดที่อาจมีอาการต่างๆ และคุณหมออาจให้งดกิจกรรมบางชนิดเช่น ห้ามมีเพศสัมพันธ์ เลี่ยงการออกกำลังกาย เลี่ยงการยกของหนัก จนกว่าจะมั่นใจว่า อาการต่างๆ ดีขึ้นแล้ว ซึ่งส่วนใหญ่ก็คือช่วง 6 สัปดาห์หลังคลอดนั่นเอง
อาการที่พบได้บ่อยหลังคลอด
ระหว่างช่วงพักฟื้นหลังคลอด 6 สัปดาห์นี้ คุณแม่อาจมีอาการต่างๆ เช่น
เลือดออกทางช่องคลอด หรือ Lochia ซึ่งเป็นเลือดที่ออกมาจากมดลูก มักจะออกมากช่วง 1-2 สัปดาห์หลังคลอด และอาจมีปริมาณน้อยลงไปอีกประมาณ 1 เดือนหลังคลอด
เจ็บแผลผ่าตัด การผ่าคลอดจะมีแผลผ่าตัดบริเวณ Bikini line ซึ่งอาจทำให้คุณแม่รู้สึกเจ็บได้หลายสัปดาห์ สำหรับคุณแม่ที่คลอดเองก็อาจมีแผลที่ฝีเย็บ ซึ่งอาจรู้สึกเจ็บได้เช่นกัน คุณแม่อาจจะขอยาแก้ปวดที่ปลอดภัยมาทานเมื่อมีอาการ
หน้าอกคัดตึง หลังคลอด 2-3 วัน คุณแม่อาจมีหน้าอกคัดตึง จากการที่ร่างกายเริ่มมีอาการกระตุ้นการสร้างน้ำนม คุณแม่อาจใช้วิธีการให้ลูกดูดเต้าระบายน้ำนม หรือปั๊มน้ำนมออก หรือใช้วิธีประคบร้อนเพื่อลดอาการคัดตึงเต้านมค่ะ
หัวนมแตก มักจะพบได้บ่อยในช่วงแรกของการให้นม ซึ่งอาจมาจากการที่ลูกเข้าเต้าไม่ถูกวิธี ลูกยังกินไม่ถูกวิธี หรือลูกมี tongue tie ซึ่งอาการมักจะดีขึ้นหลังจากที่ลูกดูดนมได้เก่งมากขึ้น หรือแก้ไขสาเหตุต่างๆ ได้
อาการท้องผูก หลังคลอดมักจะมีอาการท้องผูกได้ง่าย ซึ่งอาจจะมาการปวดแผลคลอด การไม่ค่อยได้ลุกเดิน หรือจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน ในช่วงหลังคลอด ควรเพิ่มอาการที่มีกากใยสูง ดื่มน้ำมากๆ ขยับร่างกาย เพื่อให้การขับถ่ายดีขึ้นค่ะ
ภาวะอารมณ์เศร้าหลังคลอด (Postpartum blue หรือ Baby Blue ) เป็นภาวะซึมเศร้าหลังจากคลอดบุตร จากระดับฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลง ร่วมกับความเครียดจากการเลี้ยงลูก การอดนอน นอนน้อย ทำให้มีภาวะซึมเศร้าหลังคลอดได้ ซึ่งการดูแลภาวะนี้หมอหน่อยจะมาเล่ารายละเอียดอีกครั้งนะคะ
เทคนิคการฟื้นฟูร่างกายหลังคลอด
แม้ว่าคุณแม่ยังมีอาการต่างๆ หลังคลอด แต่คุณแม่ก็มีวิธีในการรับมืออาการเหล่านี้ ซึ่งเทคนิคคือ
อย่ากดดันตัวเอง คุณแม่หลายคนอาจมีความคาดหวังหลายๆ เรื่อง เช่น น้ำนมต้องมาไวๆ อยากเลี้ยงลูกให้ดีที่สุด หรือเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น ซึ่งการกดดันตัวเองอาจทำให้เกิดความเครียดมากขึ้นกว่าเดิม และอาจส่งผลเสียต่อร่างกาย ดังนั้น พยายามลดความคาดหวังลง ให้โอกาสตัวเองได้มีเวลาพักผ่อน ทำจิตใจให้สบายบ้างค่ะ
ทานวิตามินบำรุงอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็น Prenatal vitamins หรือ Postnatal vitamins เพื่อให้ได้รับวิตามินที่จำเป็นเพียงพอ ช่วยให้ฟื้นฟูร่างกายได้ดีขึ้น
ทานอาหารที่มีประโยชน์ อาหารเป็นแหล่งพลังงานสำคัญของคุณแม่ การเลือกทานอาหารที่มีประโยชน์จะช่วยให้ร่างกายคุณแม่แข็งแรง ผลิตน้ำนมได้ดี
ดื่มน้ำมากๆ น้ำสำคัญต่อร่างกายและการผลิตน้ำนม ช่วงหลังคลอดควรดื่มน้ำให้ได้ 2-3 ลิตรค่ะ
ขยับร่างกายบ่อยๆ เช่นการออกไปเดินเล่น เพื่อให้ร่างกายได้มีการเคลื่อนไหว ช่วยให้อารมณ์ดีขึ้น ร่างกายฟื้นฟูได้เร็ว
หาคนช่วยทำงาน อาจเป็นคุณพ่อ แม่บ้าน หรือญาติๆ ใหช่วยทำงานบ้านอื่นๆ เพื่อให้คุณแม่ได้มีเวลาพักจากการเลี้ยงลูกค่ะ
นอนให้มากที่สุดเท่าที่ทำได้ แน่นอนว่าการเลี้ยงลูกอาจทำให้คุณแม่มีเวลาพักผ่อนน้อยลง แต่การนอนเป็นเรื่องที่สำคัญต่อร่างกายมาก ดังนั้น ควรหาโอกาสนอนหลับให้ได้มากที่สุด เท่าที่ทำได้ อาจงีบเป็นพักๆ ในช่วงที่ลูกหลับ ก็ได้ค่ะ
ติดตามอาการกับแพทย์ตามนัด โดยปกติแพทย์จะมีนัดตรวจหลังคลอด ซึ่งหากคุณแม่มีอาการผิดปกติใดๆ ก็สามารถขอความช่วยเหลือจากคุณหมอได้ค่ะ
หาคนปรึกษา แน่นอนว่าการเป็นแม่ มีหลายๆ เรื่องที่เราอาจจะยังไม่รู้ การได้พูดคุย แลกเปลี่ยนประสบการณ์กับคุณแม่คนอื่นๆ ที่เคยมีประสบการณ์มาก่อน จะช่วยให้ได้รับคำแนะนำ และความช่วยเหลือ ทำให้คุณแม่สามารถลดความกังวลได้
ช่วงพักฟื้นหลังคลอด อาจเป็นช่วงเวลาที่ยากลำบากสำหรับแม่ๆ หลายคน แต่หากแม่ๆ รู้วิธีการรับมือกับอาการที่เกิดขึ้น ก็จะช่วยให้แม่ๆ สามารถผ่านช่วงเวลานี้ไปได้ไม่ยากค่ะ หมอหน่อยผ่านมาได้ ทุกคนก็จะผ่านช่วงนี้ไปได้อย่างมีความสุขเช่นกันนะคะ
แล้วมาติดตามกันได้ใหม่ในบทความหน้าค่ะ
เขียนโดย
พญ. ทานตะวัน จอมขวัญใจ หมอหน่อย (Tantawan Jomkwanjai. MD)